|
BELKIS
Türkiye'nin güney doğusunda yer alan Gaziantep fıstığı ve
fıstıklı baklavası ile meşhurdur. Nizip yakınlarında
Euphrates'de yer alan küçük bir köydür Belkıs. Zeugma son
zamanlarda en çok duyulan kelimelerden biridir. Makedon
Selecuid hükümdar I. Nicator tarafından yapılan bu Helenistik
şehir Asya'dan Çin'e doğru uzayan ticaret yolu üzerinde
bulunduğu için Roma zamanlarından beri refah içinde
gelişmiştir. Zeugma'nın devasa varlığı burada yaşayanların
evlerinden de belli olurdu. Zengin tüccarlar ve Romalı
asilzadeler, görevliler evlerini buralarda yapılan dünyanın en
büyük, en değerli mozaikleriyle, seramikleriyle, heykelleri ve
freskleriyle süslemişlerdir. Zeugma uluslararası literatürde
2. Pompei olarak tanımlanmıştır. Zeugma'lı insanlar yüksek
yaşam standartları ile Euprates şehrinde MS. 252 Sassanilerin
istilasına kadar mutluluk ve zenginlik içinde yaşamışlardır.
Sassanilerin istilasından sonra çıkan yangın ve sonra da
depremle şehir yerlebir olmuştur. Ve 2000 yıllık bir uykuya
dalmıştır.
Zeugma'dan 1996'dan beri çeşitli yerlerinde yapılan kazılardan
sonra pekçok tarihi eser çıkarılmıştır. Zeugma'nın sular
altında kalmaması için tüm dünyadan yüksek miktarlarda kaynak
toplanmış durumdadır ve bütün dünyanın gözleri bu bölgede
neler olacağına dikilmiş beklemektedir. Arkeologların bu
rüyasını gerçekleştirmek için gereken bütün parayı hiçbir
belediyenin bulmasının mümkün olmadığını söylemekte yarar var.
Özel, kişisel organizasyonların da bu kurtarma projesine büyük
destek vermesi gerekmektedir. İlk 5 milyon dolarlık destek
American Packard Humanities Enstitüsünden geldi. Kazılarda A
ve B bölgeleri GAP bölgesel otoritesi tarafından ve kültür
bakanının desteği ile sürdürülmektedir. B bölgesi için
kurtarma çalışmaları 2000 yılı temmuz ayından beri
uluslararası arkeoloji gruplarının da yoğun desteği ile
sürmektedir.
Türkiye ve tüm dünya,
Zeugma'nın özenle çıkarılmış sanatını Gaziantep Müzesinde
görmek istiyor. Ancak bu müzenin kapasitesi sınırlı olduğu
için şimdilik çıkarılan sanat eserleri müze alanında açık hava
müzesi olarak bir alanda sergilenmektedir. Yapılan yeni annex
müzesinin inşaasına fon eksikliğinden dolayı ara verildi
fakat, müze en kısa sürede tamamlayabilmek için bir sponsor
bulabilmeyi umuyor.
Askeri önemi ve doğuyla batı arasındaki çok önemli ticaret
merkezi olması özellikleriyle Zeugma şehri MS. 1. ve 2. yy'da
altın çağını yaşamıştır. Şehrin önemi yapılan sanatsal işlerde
kendini gösterir. MS. 252 yılında Sasani hükümdarı 1. Şapur
(241-272) Dura'yı kuşattı ve şehri ele geçirdi. Arkeolojik
kanıtlar, Sasanilerin Zeugma'yı yakıp yıktıklarını
göstermektedir. Belkıs Tepesi'nde Kader Tanrıçası Tike'ye
adanmış tapınağın yıkıntıları vardır. Şehir akropolisden
aşağı, Euphrates'e doğru 300 m. aşağı, yaklaşık 2000 hektarlık
bir alana uzanır. 1987'de, Gaziantep müzesi tarafından yapılan
kazılarda 2 oda mezar daha bulunmuştur. Bazı heykeller
bulunmuştur. 1992'de Nusret Özdemir tarafından bildirilen
izinsiz kazılar yapan kişiler şehrin ortasında
yakalanmışlardır.
Eski bronz zamanlarından kalma yaklaşık 8000 çanak çömlek 320
mezar içinden bulunmuştur. Müze çalışanları 1998-1999 kışında
kesintisiz bir çalışma çıkararak, Akratos ve Çingene Kızı
Mozaiği gibi çok önemli eserlerin de içinde bulunduğu pekçok
tarihi eseri ortaya çıkarmışlardır. Mehmet Önal kontrolündeki
kazılarda Gaziantep müzesinden bir arkeolog 2 Roma villası
daha buldu. Bu villalar yanyana duruyordu ve MS 252'de ki
istiladan ve sonra yangından, depremden paylarını almışlardı.
3 Metre kadar bir taş yığının altında yer almaları dolayısıyla
hazine avcılarından korunmayı başaran bu villalarda pekçok
mozaik, fresk bulunmuştur. Villardan birinde bir Mars heykeli
bulunması tümmedyanın dikkatini çekmişti.
Sulara Gömülecek Bir Tarih:
Belkıs
 Göç
eden ailelerin bıraktığı kerpiç evlerin yıkılması sonrasında
harabeye dönen Belkıs'ta kazı çalışmaları hızlandı. Birecik
Baraj Gölü suları altında kalarak kaybolan köyler arasında
Gaziantep`in Nizip
ilçesine bağlı Kavunlu (Belkıs) köyü de bulunuyor. Köy
yaklaşık 10 gün sonra tamamen suların altına gömülecek. Yapımı
tamamlanan ve kapakları kapatılarak su tutulmaya başlanan
Birecik Barajı göl aynasında bulunan tarihi köy tamamen terk
edildi. 50 ailenin yaşadığı köyde evlerin ve arazilerin
istimlak edilmesinin ardından, kimi aileler başka yerleşim
birimlerine göç ettiler; kalanlar daha yüksek yerlere çıkarak
göç hazırlığı yapmaya başladılar.
Köylüye Yeni Yerleşim Birimi
Köy
Hizmetleri İl Müdürlüğü ve Nizip Kaymakamlığı tarafından
yürütülen çalışmalarla yöreden ayrılmak istemeyenler için göl
aynası dışında yeni yerleşim birimi kuruldu. 108 dönüm Hazine
arazisi üzerinde konut ve sosyal tesisler inşa edilirken, 24
aileye de yeni ev yapılıyor. Yetkililer, yeni yerleşim
biriminde 73 arsa üretildiğini, arsaların 23`ünün, kredi alıp
kendi konutunu kendi yapmak isteyen 23 aileye verildiğini,
kalan bölümün ise talep olduğu takdirde tahsis edileceğini
açıkladı.
Antik Kentte Sona Doğru
Antik Zeugma kenti ile aynı alanda bulunan Kavunlu (Belkıs)
köyünde göç çalışmaları son hızla sürerken, bir süre sonra
sular altında kalacak olan Antik Zeugma kentinde çalışmalar
hızlandırıldı. Belkıs köyünde yaşayan köylüler kendi
sorunlarını çözme yanında, toprak altındaki tarihi eserleri de
kurtarmaya çalışıyorlar. Gaziantep Arkeoloji Müzesi`nce 4
aydan bu yana Özel İdare Müdürlüğü ve Valilik katkılarıyla
sürdürülen çalışmalarda bugüne kadar, 6 mozaik, savaş tanrısı
Mars`ın nadide heykeli, Duvar freskleri, 3 bin 750 adet gümüş
sikke bulunurken, sular altında kalacak bölgede 2 mozaiğin
daha çakarılmasına çalışılıyor.
Harabeyi Andırıyor
Enerji ve sulama amaçlı olarak Atatürk Barajı`nın kuyruk
suyuna inşa edilen ve GAP barajlar zincirinin 4. halkası olan
Birecik Barajı`na en yakın köy olan ve baraj gövdesinin hemen
önünde bulunan Kavunlu, göç eden ailelerin bıraktığı kerpiç
evlerin yıkılması sonrasında adeta harabeyi andırıyor.
Barajdaki regülatörlerin tamamının kapatılması sonrası
yükselen su, köy kahvehanesine kadar ulaşmış durumda. Evlerin
göle uzaklığı ise 30 ile 70 metre arasında değişiyor.
En Çok Fıstık Ağaçlarına Üzülüyor
Doğduğu köyün bir süre sonra sular altında kalmasını kabul
edemediğini belirten ve yaşamını Gaziantep`te sürdüren Hasan
Sarıçiçek, "En güzel anılarım bu köyde geçti. Fırat kenarında
yaşadığım bu anları asla unutmayacağım. En çok da 50-60 yıl
emek verdiğim fıstık ağaçlarımın suyun altında olmasına çok
üzülüyorum. Keşke bu ağaçları kurtarma imkanımız olabilseydi"
diyerek üzüntüsünü dile getirdi.
2 Baraja Topraklarını Kaptıran İlçe: Birecik
 GAP
kapsamında, Aşağı Fırat Havzası`nda Birecik Barajı ve Suriye
sınırında DSİ tarafından yapılan Karkamış Barajı ile HES,
yerleşim birimlerini tarihe gömüyor. Birecik ve Karkamış
barajları nedeniyle en fazla yerleşim birimini kaybeden
yerlerin başında, Şanlıurfa`nın Birecik ilçesi geliyor. Yerli
ve yabancı konsorsiyumlar tarafından yap-işlet-devret
modeliyle yapılan ve geçen aydan beri su tutulmaya başlanan
Birecik Barajı ve HES`in göl alanı altında, Birecik`in 9 köyü
ile 1 mezrası kaldı.
İlçeye bağlı Geçittepe, Keskince, Dorucak ve Bahçeönü köyünün
tamamen, Meteler, Altınova, Surtepe, Ayran ve İnnaplı köyleri
ile Mezra beldesinin arazilerinin önemli bölümü Birecik Barajı
sularına gömülürken, Karkamış Barajı gölü altında ise ilçenin
Duyoluk köyü tamamen, Çiçekalan ve Adacıklı köyünün ise büyük
bölümü kaldı. Her iki baraj gölü altında kalan yerleşim
birimindeki vatandaşların boşaltma işlemlerini
tamamladıklarını kaydeden yetkililer, "Çoğunluğu çevre il ve
ilçelerle, yakınları olan köylere yerleştiler. Tabii yıllardan
beri yaşadıkları yerleri terketmenin zorluğunu yaşıyorlar"
dedi.
Birecik ve Kalkamış Baraj gölü altında kalan yerleşim
birimlerinde yaşayan vatandaşlara, şimdiye kadar 25 trilyon
lira istimlak bedeli ödendiğini açıklayan yetkililer, halen
hak sahiplerinin, "bedel artırımı" sonucu 25 trilyon lirayı
bulan alacağı bulunduğunu, bunun da kısa sürede ödeneceğini
umduklarını söyledi.
|
