Keban’ı geçip Karakaya Barajı yanından güneye doğru dönüp Malatya’ya varıyoruz. Elazığ’dan sonra ikinci bir yol Kale üzerinden Malatya’ya gidiyor. Bu yol daha kısa ve daha iyi. Baraj gölleri çevresinde dolaşarak gitmek istemezseniz bu yolu seçin.
Yedi çeşit kayısısı dünyaca ünlüdür. Selelerle bağlardan taşırken sularını akıtmamak için insan koşmaktan başka bir şey düşünemez. demiş ünlü gezginimiz Evliya Çelebi.
Bir eski bir de yeni Malatya var. Bunun oluşumu da hayli ilginç. Günümüzdeki yerleşim eski Malatya’nın sayfiyesi olan Aspuzu bağlarıymış. 1838 yazında Nizip Savaşı’na hazırlanan Doğu Anadolu Kuvvetleri Komutanı Hafız Mehmet Paşa orduyu konaklatacak yer ararken, herkes bağlardaki yazlıklarda olduğundan hemen hemen boş olan Malatya’yı keşfetmiş. Orduyu Elazığ’dan getirip buraya yerleşmiştir. Kış yaklaşınca kente dönmek isteyen halk evleri dolu olduğu için dönememiş. Çaresiz yazlık evleri onarıp, eksiğini gediğini giderip bağ evlerinde oturur olmuşlar. Kışlık evler de epeyce harap duruma geldiğinden bir daha da eski evlerine dönmemişler. Böylece Malatya kenti tebdil-i mekan eylemiş.
Eski Malatya’da çok sayıda cami, türbe, han gibi tarihi yapılar bulunuyor. Aşağı Şehir de denilen eski Malatya’da Ulu Cami (1224), Şahabei Kübra Medresesi (1224), Melik Sunullah Camisi Emir Ömer Türbesi (1563), Akminare (1574), Karahan (1583), Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı ve Malatya Kalesi gezilip görülecek eski eserlerden önemli olanlarıdır.
Eski Malatya’nın en önemli camisi Ulu Cami’dir. Camii Kebir de denilen cami 7. yy’da Araplar tarafından yapıldı. Türkiye topraklarında yapılan ilk cami olduğu sanılıyor. Cami daha sonra Memlük (1515) ve Osmanlı (1649) tarafından onarıldı. Daha sonra da 1903 ve 1966’da onarım gördü.
Malatya Kalesi 1. yy yapısıdır. 532’de Romalılar onardılar. Daha sonra da 1167, 1181 ve 1192’de onarıldı. Ama günümüze sağlam yeri kalmamış yıkık surları ile ulaşabildi. Kalenin içinde doğal su kaynakları bulunduğu için sarnıç yapılmamış.
Yeni Malatya’nın en büyük camisi Yeni Camidir. 1307’de Selçukluların yaptığı caminin yerine 1913’de yapılmıştır.