MAGNESİA
Selçuk-Söke yolu üstünde Ortaklar-Aydın yol ayrımından sonra 5. kilometrede ulaşılır. Söke karayolu ören yerinin en önemli kalıntısı Artemis tapınağı üstünden geçmektedir. Tekin köyünün ötesinde korunmuş bir alan olarak ören, yeterince tanıtma levhalarına sahiptir.
Kuzey Yunanistan’dan gelen Magnesialı Aiollerce kurulmuş kent, Ege denizinin kıyısındaydı. Menderes’in getirdiği alüvyonlar yüzünde şimdiki yerine İ.Ö.400-398 yılları arasında taşındı..
Sütunlarla çevrili bir avlu ortasındaki Artemis Tapınağı, kısa kenarda 8, uzun kenarda 15 sütunla inşa edilmişti. Kabartmalarının büyük bölümü Louvre Müzesi’nde bulunuyor.
Kentin güney sırtlarında yeralan theatron, bitmemiş biçimiyle dünyada eşi az görülen bir yapı örneğidir. Yarım bırakılmış basamakları, temelleri yapılmış sahnesi ile toprak yol izlenerek ve ören yeri bekçisi yardımıyla görülebilir. Kentte ayrıca Odysseia’dan alıntı bir sahne gösteren başlıklı bazilika, Hellenistik tiyatro, dağa gömülü stadium ve dev bir gymnasium bulunmaktadır.

Araştırmaların Tarihçesi
Vitruvius'un (III 2. 6) kitabında mimar Hermogenes'e ait olduğunu yazdığı pseudodipteros planlı Artemis tapınağının Magnesia'da oluşu bu kenti bulmaya ve araştırmaya yönelik çalışmaların başlatılmalarının en büyük nedenidir. Bu konudaki bilgilerimiz kronolojik olarak şu şekilde sıralanabiliyorlar
 

18. yy.	Paul Lucas, Voyaje fait en MDCCXIV par ordre de Louis XIV. Dans la Turquie, L’Asie, Sourie …(1720) 159 vd. Pococke, Beschreibung des Morgenlandes und einiger anderer Länder III (1775) 79 vd. Çeviren: E. von Windheim.	Güzelhisar'ın (Tralles'in), Magnesia olduğu varsayımı
1757	J. van Egmont ve J. Heimann, Reizen door en geedelte van Europa, Klein-Asien I (1757) 128	Herakleia olduğu varsayımı
1800 Magnesia’yı ziyaret	W. M. Leake, Journal of a Tour in Asia Minor (1824) 242vd.	Magnesia olduğunun saptanıp, Artemis tapınağının da ilk kez planının çizilmesi.
	W. J. Hamilton Reserches in Asia Minor, Pontus and Armenia (1742) Vol.I S. 538; II S.81	Leake’e dayanarak ikinci kez tanımlanması
(1817-1821)	J. N. Huyot	Donaldson Dedreux ile birlikte çizdiği planlar ise bugün Paris’te Biblothéque Nationale'de olup, bir iki resim dışında yayınlanmamıştır.
1830	Michaud et Poujoulat, Correspondance d’Orient Paris 81834) III s. 368	kalıntıların geniş tanımı
1842 Eylül- 1843 Nisan	Ch. Texier, F. De Clarac mimar Jacques Clerget ressam Clém. Boulanger	Artemis tapınağındaki kazılara arazinin bataklık oluşu ve su seviyesinin yüksek oluşu nedeniyle son verilmiş. Tapınağın friz lerinden toplam uzunlukları yaklaşık 40 m. yi bulan 41 blok ve parçaları ile bazı mimari elemanların Paris, Louvre Müzesine götürülüşü.

Ne bu son çalışmaların sonuçları bilim dünyasına duyurulmuş, ne de kazıya katılan mimar Clerget'in bugün "Bibliothéque des Ecoles des Beaux-Arts" da korunan çizimleri yayınlanmıştır. Bu çalışmaları yalnız Clarac'ın yayınladığı birkaç çizimden tanıyoruz. Daha sonra Raoul Rochette, bu çizimlere dayanarak Leake'in planını düzeltecek ve yeni gözlemlerini açıklayacaktır. 1872-1873 de O. Rayet ve A. Thomas Batı Anadolu'da incelemeler yaptılar ve Magnesia tarihi hakkında en kapsamlı yayını gerçekleştirdiler. 1887 de F. Winter ve W. Judeich'ın verdikleri bilgi üzerine İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Osman Hamdi Bey Artemision'un yaklaşık 20 m uzunluğundaki friz bloklarını ve parçalarını İstanbul’a aldırır.

1890 sonbaharında Atina, Alman Arkeoloji Enstitüsü küçük bir kazı düzenlemek amacıyla O. Kern'i görevlendirir ve onunla birlikte F. F. H. von Gaertringen de Magnesia'ya gelir. 1. 12. 1890 da Artemision'un arkasında başlatılan kazı sonunda Berlin Müzeleri, ertesi yıldan itibaren Magnesia'da sürekli kazılara başlama kararı alır. Bu kazılara başlamadan von Gaertringen 1890 kışından Temmuz ayına kadar tiyatronun kazısını gerçekleştirecektir. 1. 3. 1891 de Berlin Müzeleri adına C. Humann'ın başkanlığında kazılara başlanır. O. Kern ve R. Heyne'nin katıldığı kazılar 1893 yılının temmuz ayı sonuna kadar devam eder. Temmuz ayı ile Eylül ayı arasında aşırı sıcaklar ve susuzluktan; Aralık ayı sonundan Mart ayına kadar kış yağmurları ve su baskınları nedeniyle ara verilen kazılarda 1. 12. 1890 tarihinden 22. Temmuz 1893 e kadar geçen toplam 33 ay içinde tam 21 ay (630 Gün) çalışılmıştır. Bu çalışmaların ilk yıllarında yapılan harcamaların Türk kaynaklarına göre 13.000 TL olduğunu, son çalışmalarda yılda 3400 TL harcanmış olduğunu öğreniyoruz. O yıllarda Osman Hamdi Bey'in maaşı 80 lira olduğuna göre bir yıllık kazı ödeneği bu maaşın 42.5 katını bulmaktadır. O kazılarda tiyatro dışında, Artemis kutsal alanında, tapınakta ve altarda, agorayı çevreleyen stoalar ile, ortasındaki Zeus tapınağı ve Prytaneion ’da yürütülen kazılar sonucu ortaya çıkartılan eserler İstanbul ve Berlin müzelerine götürülmüşlerdir.

1893 yılından sonra Magnesia kendi haline bırakıldı. Lethaios nehrinin getirdiği alüvyonlar ve Thorax'dan yağmur suyuyla gelen mille yer yer 4-5 m. ye kadar örtülen kalıntılardan, kazılarla ortaya çıkartılanlar da yavaş yavaş yeniden toprak altında kaldılar. Magnesia yüz yıla yakın bir süre, bu arada özellikle Hermogenes ile ilgili önemli araştırmalar yapılmasına karşın tamamen unutuldu. Bilim dünyasına yansıtılmayan bir iki küçük kazıdan sonra sürekli bilimsel kazılara 1984 yılında Aydın Arkeoloji Müzesi ile birlikte başlanılmıştır. Magnesia kazısı, 1985 yılından bu yana Bakanlar Kurulu’nun 01.08.1985 tarih ve 85/98757 sayılı kararı ile bu satırların yazarının başkanlığı altında Kültür Bakanlığı adına Ankara Üniversitesi tarafından yürütülmektedir. Bugüne kadar geçen 14 yıl içinde 684 gün çalışılmıştır. 1982-1992 yılları arasında genelde Theatron ve Çarşı Bazilikası'nda, bunun dışında kısa süreli olmak üzere Hamam ve Gymnasion’da çalışılmıştır.

1993 yılından bu yana çalışmalar Bizans surunun içindeki yapılarda yoğunlaştırılmıştır. Bu bölüm kısmen çit içine alınmış, ören yerinin “Giriş“i düzenlenmiş, yeni bir depo ile bazı mimari elemanların koruma altına alındığı bir sundurma yaptırılmıştır. Ayrıca kent planını ve çit içine alınan alandaki yapıları açıklayıcı bilgi, plan ve restitüsyon önerilerini içeren levhalar ören yerine dikilmiştir